"Tiếng chuông báo động" đó chính là rối loạn nhịp tim, một tình trạng mà "nhạc trưởng" của bạn bị mất nhịp, đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều. Đây là một vấn đề sức khỏe phổ biến, nhưng không phải lúc nào cũng nguy hiểm. Điều quan trọng là chúng ta cần lắng nghe cơ thể mình, học cách phân biệt giữa những dấu hiệu bình thường và những tín hiệu "cấp cứu" để có thể hành động kịp thời. Bài viết này được viết như một lời tâm sự, một cuốn cẩm nang nhỏ gọn giúp bạn hiểu rõ hơn về rối loạn nhịp tim và biết cách chăm sóc trái tim của chính mình.

Tổng quan về rối loạn nhịp tim: Các loại và nguyên nhân

Trái tim mình hoạt động như thế nào?

Để hiểu vì sao tim mình lại "lỡ nhịp", trước hết chúng ta hãy cùng tìm hiểu xem một trái tim khỏe mạnh đập ra sao. Tim không chỉ là một khối cơ bắp, mà còn là một hệ thống điện phức tạp, tinh vi. Trong trái tim có một "bộ não" nhỏ xíu nằm ở tâm nhĩ phải, được gọi là nút xoang. Nút xoang này chính là "máy tạo nhịp tự nhiên" của cơ thể, nó liên tục phát ra các xung điện có tổ chức, đều đặn. Những xung điện này sau đó lan truyền khắp tim, làm cho các buồng tim co bóp nhịp nhàng, bơm máu đi nuôi cơ thể.

Với người trưởng thành, khi trái tim nghỉ ngơi, nó sẽ đập khoảng 60 đến 100 lần mỗi phút. Tần số này có thể thay đổi linh hoạt tùy vào cảm xúc hoặc hoạt động hàng ngày. Chẳng hạn, khi bạn tập thể dục hoặc lo lắng, tim sẽ đập nhanh hơn để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, và khi nghỉ ngơi, nó sẽ nhanh chóng trở về trạng thái bình thường.

Nhịp nhanh, nhịp chậm và những nhịp "lạ"

Rối loạn nhịp tim xảy ra khi "bộ não" điện trong tim hoạt động bất thường, khiến tim đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều. Có thể ví như nhạc trưởng không còn điều khiển được dàn nhạc nữa, mỗi nhạc cụ cứ đánh một nốt riêng. Tình trạng này có thể do vấn đề từ chính hệ thống điện của tim hoặc từ các bệnh lý khác. Rối loạn nhịp tim được chia làm ba nhóm chính:

• Rối loạn nhịp nhanh (Tim đập nhanh): Khi nhịp tim lúc nghỉ ngơi lớn hơn 100 nhịp/phút.
• Rung nhĩ: Đây là dạng rối loạn nhịp tim phổ biến nhất. Lúc này, hai buồng nhĩ của tim không co bóp nhịp nhàng mà chỉ "rung rinh" một cách hỗn loạn, khiến tim đập nhanh và không đều.
• Nhịp nhanh kịch phát trên thất: Những cơn nhịp nhanh này thường đến và đi đột ngột, khiến bạn có cảm giác tim đập "thùng thùng" rất nhanh và rung cả lồng ngực.
• Rung thất: Đây là một dạng rối loạn nhịp cực kỳ nguy hiểm và cần cấp cứu ngay lập tức. Khi rung thất xảy ra, buồng tim chính chỉ rung lên một cách vô hiệu quả mà không bơm được máu đi nuôi cơ thể, có thể dẫn đến đột tử.
• Rối loạn nhịp chậm (Tim đập chậm): Khi nhịp tim lúc nghỉ ngơi dưới 60 nhịp/phút.
• Hội chứng suy nút xoang: Tình trạng này xảy ra khi "bộ não" điều khiển nhịp tim không hoạt động tốt, làm tim đập chậm lại. Tình trạng này thường gặp hơn ở người lớn tuổi.
• Block dẫn truyền: Giống như một con đường bị tắc, tình trạng này làm cho các xung điện của tim bị chậm lại hoặc bị chặn lại.
• Ngoại tâm thu (Tim hụt nhịp): Là những nhịp tim phụ xen kẽ, đôi khi bạn có cảm giác như tim bị "bỏ lỡ một nhịp" hoặc "hẫng hụt". Tình trạng này thường vô hại, nhưng nếu xảy ra thường xuyên và kéo dài, nó có thể làm trái tim dần yếu đi.

Những điều có thể khiến trái tim mình "lỡ nhịp"

Rối loạn nhịp tim không phải lúc nào cũng xuất hiện đơn độc. Các bác sĩ cho biết, tình trạng này thường đi kèm hoặc bị kích hoạt bởi nhiều yếu tố khác nhau, từ các bệnh lý nền đến lối sống hàng ngày của chúng ta.

• Các bệnh lý nền: Hầu hết các trường hợp rối loạn nhịp tim nguy hiểm đều liên quan đến các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn.
• Bệnh tim bẩm sinh hoặc tổn thương cơ tim: Bất thường về cấu trúc tim có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống điện.
• Bệnh động mạch vành: Tình trạng xơ vữa, hẹp hoặc tắc nghẽn các động mạch nuôi tim khiến tim phải làm việc vất vả hơn, dễ bị loạn nhịp.
• Suy tim: Khi tim không thể bơm máu hiệu quả, nó phải làm việc nhiều hơn, lâu dần trở nên yếu đi và dễ bị loạn nhịp.
• Các bệnh mạn tính khác: Cao huyết áp, tiểu đường, béo phì, ngưng thở khi ngủ và các bệnh lý tuyến giáp (cường giáp hoặc suy giáp) đều làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp.
• Yếu tố lối sống và môi trường:
• Căng thẳng và cảm xúc mạnh: Căng thẳng kéo dài khiến cơ thể sản sinh các hormone như adrenaline, làm tim đập nhanh và mạnh hơn, gây ra rối loạn nhịp.
• Chất kích thích: Rượu bia, thuốc lá, và caffeine có thể khiến nhịp tim bất thường. Lạm dụng các chất ma túy như cocaine hay methamphetamine có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim nguy hiểm hoặc đột tử.
• Rối loạn điện giải: Các chất điện giải như kali, natri, canxi và magie đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt các xung điện tim. Sự mất cân bằng các khoáng chất này (dù thừa hay thiếu) đều có thể cản trở tín hiệu tim và gây ra rối loạn nhịp.

Rối loạn nhịp tim có thể là một hồi chuông cảnh báo cho một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn lớn hơn. Một trái tim bị tổn thương do bệnh động mạch vành hay bị suy yếu do suy tim, có nguy cơ cao hơn rất nhiều để phát triển các vấn đề về hệ thống điện. Việc khám và điều trị không chỉ dừng lại ở việc ổn định nhịp tim mà còn phải tập trung kiểm soát các bệnh lý nền này một cách toàn diện.

Dấu hiệu cảnh báo: Khi nào cần đi khám ngay lập tức?

Mặc dù có nhiều trường hợp rối loạn nhịp tim vô hại, nhưng việc phân biệt giữa các triệu chứng thông thường và các dấu hiệu nguy hiểm là vô cùng quan trọng. Dưới đây là những triệu chứng "báo động đỏ" mà bất kỳ ai cũng cần phải đặc biệt lưu tâm.

• Đau thắt ngực hoặc cảm giác đè nặng ngực: Cơn đau thường dữ dội, cảm giác như bị bóp nghẹt hoặc bị đè nặng trong lồng ngực. Cơn đau có thể lan lên vai, cánh tay trái, hàm, hoặc lan ra sau lưng. Đây là một trong những dấu hiệu mạnh mẽ nhất nghi ngờ nhồi máu cơ tim.
• Khó thở dữ dội, đột ngột: Cảm giác khó thở xuất hiện một cách đột ngột, thường đi kèm với tim đập không đều hoặc cảm giác hồi hộp.
• Chóng mặt nghiêm trọng, lâng lâng hoặc ngất xỉu: Các triệu chứng này xảy ra khi tim không bơm đủ máu lên não. Ngất xỉu là một dấu hiệu đáng lo ngại, có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng nếu người bệnh ngã đột ngột.
• Yếu đột ngột, vã mồ hôi, da tái nhợt: Các dấu hiệu này thường đi kèm với các triệu chứng trên và cho thấy cơ thể đang thiếu oxy nghiêm trọng.
• Nhịp tim quá nhanh (trên 120 nhịp/phút) hoặc quá chậm (dưới 40 nhịp/phút) khi nghỉ ngơi, không rõ nguyên nhân.

Để giúp bạn dễ dàng nhận biết, dưới đây là bảng so sánh trực quan giữa các triệu chứng thông thường và dấu hiệu cấp cứu:

Điều đáng lo ngại là một số rối loạn nhịp tim có thể diễn ra mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Ví dụ, rung nhĩ thường không có biểu hiện rõ ràng, nhưng lại làm tăng nguy cơ đột quỵ cao gấp 5 lần người bình thường. Tình trạng này có thể tiến triển âm thầm cho đến khi xảy ra biến chứng nghiêm trọng. Chính vì vậy, việc khám sức khỏe định kỳ trở nên vô cùng quan trọng, đặc biệt với những người có các yếu tố nguy cơ như cao tuổi, có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, hoặc mắc các bệnh lý nền như huyết áp cao, tiểu đường.

Xử lý ban đầu: Nên làm gì khi có dấu hiệu nguy hiểm?

Trong những tình huống khẩn cấp, việc xử lý đúng cách có thể cứu sống một người.

• Hướng dẫn tự sơ cứu khi tim đập nhanh
• Hít thở sâu và thư giãn: Ngay khi cảm thấy hồi hộp, hãy tìm một chỗ ngồi hoặc nằm xuống. Hít vào thật chậm bằng mũi, giữ hơi vài giây rồi thở ra nhẹ nhàng bằng miệng. Động tác này giúp làm dịu hệ thần kinh và ổn định nhịp tim.
• Uống nước lạnh: Uống một cốc nước lạnh có thể giúp cân bằng điện giải và hỗ trợ làm dịu nhịp tim.
• Nghiệm pháp Valsalva: Đây là một kỹ thuật hiệu quả để cắt cơn nhịp nhanh. Hãy hít một hơi sâu, sau đó bịt mũi, ngậm chặt miệng và rặn hơi mạnh như khi đi đại tiện. Áp lực trong lồng ngực sẽ thay đổi và có thể giúp nhịp tim chậm lại. Lưu ý: Chỉ thực hiện một lần và không lặp lại.
• Ho mạnh hoặc rửa mặt bằng nước lạnh: Các hành động này có thể kích thích dây thần kinh phế vị, giúp điều chỉnh nhịp tim.
• Hướng dẫn sơ cứu người khác khi ngất xỉu
• Bước 1: Giữ bình tĩnh và gọi hỗ trợ: Nếu thấy người thân hoặc người xung quanh đột nhiên ngất xỉu, hãy giữ bình tĩnh và lập tức gọi cấp cứu 115.
• Bước 2: Đặt nạn nhân đúng tư thế: Đặt nạn nhân nằm ngửa, phần đầu phải thấp hơn hai chân. Nâng hai chân lên cao hơn tầm tim khoảng 30cm để tăng lưu lượng máu về tim và lên não.
• Bước 3: Nới lỏng quần áo và kiểm tra: Nới lỏng cổ áo, thắt lưng. Kiểm tra xem nạn nhân có thở không. Nếu ngừng thở hoặc ngừng tim, cần tiến hành ép tim ngoài lồng ngực ngay lập tức.
• Bước 4: Theo dõi và chăm sóc: Nếu nạn nhân hồi tỉnh, hãy cho họ uống nước ấm và theo dõi tình trạng. Nếu nạn nhân không tỉnh lại trong vòng 10 phút, cần tiếp tục hô hấp nhân tạo cho đến khi xe cấp cứu đến.

Chẩn đoán và Điều trị: Hành trình lấy lại nhịp điệu cho trái tim

Việc chẩn đoán chính xác rối loạn nhịp tim đòi hỏi sự thăm khám và các xét nghiệm chuyên sâu. Bạn sẽ được bác sĩ khám lâm sàng, kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn và hỏi về bệnh sử chi tiết. Sau đó, các xét nghiệm cận lâm sàng sẽ được chỉ định để xác định nguyên nhân và loại rối loạn nhịp.

Chẩn đoán rối loạn nhịp tim: Các xét nghiệm cần thiết

Điều trị rối loạn nhịp tim: Phương pháp hiện đại

• Điều trị bằng thuốc:
• Các loại thuốc chống loạn nhịp như thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi được sử dụng để làm giảm nhịp tim và điều hòa huyết áp.
• Đặc biệt, ở bệnh nhân rung nhĩ, thuốc chống đông máu là một phần thiết yếu của phác đồ điều trị. Thuốc giúp làm loãng máu, giảm nguy cơ hình thành cục máu đông, từ đó ngăn ngừa biến chứng đột quỵ.
• Can thiệp và thủ thuật:
• Cắt đốt điện sinh lý (Catheter Ablation): Đây là một thủ thuật ít xâm lấn, sử dụng năng lượng nhiệt hoặc lạnh để phá hủy các mô cơ tim gây ra rối loạn nhịp. Phương pháp này có thể giúp bạn khỏi bệnh hoàn toàn mà không cần dùng thuốc lâu dài.
• Đặt máy tạo nhịp (Pacemaker): Máy tạo nhịp là một thiết bị điện tử nhỏ, được cấy vào dưới da. Nó phát ra các xung điện để điều hòa nhịp tim khi tim đập quá chậm. Thường được chỉ định ở bệnh nhân nhịp chậm mạn tính hoặc suy nút xoang.
• Cấy máy khử rung (ICD): Máy khử rung tim cấy được (ICD) là một thiết bị bảo vệ trái tim, được cấy dưới da để phát hiện và chấm dứt các cơn rối loạn nhịp nhanh nguy hiểm như rung thất bằng một cú sốc điện. Mục đích chính của nó là ngăn ngừa đột tử do tim.

Sống khỏe với Rối loạn nhịp tim: Lời khuyên từ chuyên gia

Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, một chế độ dinh dưỡng và lối sống khoa học đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát rối loạn nhịp tim. Đối với những trường hợp mức độ nhẹ, việc thay đổi thói quen sinh hoạt và ăn uống thậm chí có thể giúp ổn định nhịp tim mà không cần dùng thuốc.

Chế độ dinh dưỡng khoa học cho người bệnh rối loạn nhịp tim

Chế độ ăn không chỉ là "phòng ngừa" mà còn là một phần của "điều trị". Ăn uống hợp lý giúp cải thiện chức năng tim và giảm các yếu tố nguy cơ.

Lối sống lành mạnh cho trái tim

• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng có thể tạo ra một vòng lặp tiêu cực với rối loạn nhịp tim. Khi stress, cơ thể giải phóng adrenaline, làm tim đập nhanh. Cảm giác hồi hộp do đó lại làm tăng thêm lo âu, khiến nhịp tim càng trở nên bất thường. Do đó, việc quản lý stress là một phần thiết yếu của điều trị. Các phương pháp như hít thở sâu, thiền, yoga đã được chứng minh là hiệu quả trong việc làm dịu tâm trí và ổn định nhịp tim.
• Tập thể dục điều độ: Tập luyện thể chất thường xuyên giúp tăng cường sức khỏe tim mạch. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, đạp xe đều rất có lợi. Tuy nhiên, cần lưu ý không nên tập luyện quá sức, vì điều này có thể gây ra nhịp tim nhanh.
• Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể và trái tim được nghỉ ngơi, phục hồi năng lượng, từ đó góp phần phòng ngừa rối loạn nhịp tim.
• Tự theo dõi nhịp tim: Học cách tự bắt mạch ở cổ tay hoặc sử dụng các thiết bị điện tử thông minh như đồng hồ, máy đo huyết áp để thường xuyên theo dõi nhịp tim của mình, giúp sớm phát hiện các bất thường.

Gợi ý các địa chỉ khám Tim mạch uy tín tại Hà Nội

Việc lựa chọn một địa chỉ thăm khám uy tín, đáng tin cậy là bước đầu tiên và quan trọng nhất trên hành trình chăm sóc sức khỏe tim mạch. Tại Hà Nội, có một số bệnh viện và trung tâm chuyên sâu về tim mạch mà bạn có thể tham khảo:

• Viện Tim mạch Quốc gia - Bệnh viện Bạch Mai: Là một trong những cơ sở đầu ngành về tim mạch tại Việt Nam, quy tụ đội ngũ chuyên gia, giáo sư, tiến sĩ giàu kinh nghiệm và được trang bị hệ thống máy móc hiện đại.
• Bệnh viện Tim Hà Nội: Là bệnh viện chuyên khoa hạng I, có thế mạnh về can thiệp tim mạch và phẫu thuật.
• Viện Tim mạch - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108: Nổi tiếng với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, nhiều năm kinh nghiệm trong cả phẫu thuật và can thiệp tim mạch.
• Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực - Bệnh viện Việt Đức & Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện E: Hai địa chỉ uy tín khác, được đánh giá cao về chuyên môn và chất lượng dịch vụ.

Khi đi khám, bạn nên chuẩn bị các giấy tờ tùy thân, thẻ bảo hiểm y tế và mang theo các kết quả xét nghiệm, đơn thuốc cũ (nếu có).

Nếu bạn ở khu vực Đông Anh, việc di chuyển đến các bệnh viện tuyến trung ương có thể mất khoảng 40-50 phút. Bệnh viện Đa khoa Đông Anh có khoa Nội tổng hợp hoạt động song song với khoa Nội Tim mạch - Lão học, có thể đáp ứng việc khám ban đầu cho các triệu chứng nhẹ. Tuy nhiên, nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu cấp cứu nguy hiểm nào như đã đề cập, việc gọi cấp cứu 115 và di chuyển ngay lập tức đến các bệnh viện chuyên khoa trong nội thành là hành động sống còn, không nên chần chừ hay e ngại khoảng cách.

Kết luận: Nắm vững kiến thức, làm chủ sức khỏe

Rối loạn nhịp tim, dù ở dạng nhẹ hay nặng, đều là một lời nhắc nhở rằng trái tim chúng ta cần được quan tâm và chăm sóc. Bằng cách lắng nghe cơ thể, nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm (đặc biệt là đau ngực, ngất xỉu và khó thở dữ dội), bạn sẽ có thể hành động kịp thời trong những tình huống khẩn cấp.

Hành trình sống khỏe với rối loạn nhịp tim không chỉ là việc điều trị bằng thuốc hoặc can thiệp mà còn là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự chủ động trong việc thay đổi lối sống, từ chế độ ăn uống lành mạnh đến kiểm soát căng thẳng. Trái tim là tài sản quý giá nhất, và việc trang bị kiến thức để bảo vệ nó là một khoản đầu tư xứng đáng. Hãy coi mỗi nhịp đập là một món quà, và sự hiểu biết của bạn sẽ là "lá chắn" vững chắc nhất để bảo vệ món quà ấy.

Tác giả Dược sĩ Vũ Thị Hương