II. 6 DẤU HIỆU UNG THƯ VÚ GIAI ĐOẠN SỚM CẦN CHÚ Ý NGAY LẬP TỨC

Ung thư vú giai đoạn đầu (khi khối u chỉ nhỏ khoảng 1mm đến dưới 20mm) thường không gây đau, và đó là lý do khiến nhiều chị em lơ là. Hãy trang bị kiến thức về 6 dấu hiệu dưới đây để không bỏ lỡ "tiếng chuông cảnh báo" từ cơ thể.

1. Khối U (Cục) Mới Xuất Hiện hoặc Vùng Mô Dày Lên Bất Thường

Đây là triệu chứng phổ biến và điển hình nhất. Khi tự khám, bạn sờ thấy một khối u, cục hoặc một mảng mô dày lên khác biệt so với phần còn lại của vú.

Đặc điểm khối u nghi ngờ là ác tính:

• Cảm giác: Khối u thường cứng chắc (giống như viên sỏi hoặc hạt đậu cứng) và có mật độ rất chắc.
• Di động: Nó có xu hướng dính chặt vào mô xung quanh hoặc thành ngực, nên rất khó di chuyển khi bạn sờ nắn.
• Hình dạng: Bờ khối u thường không tròn đều, dị dạng và rất khó xác định ranh giới rõ ràng.
• Đáng ngạc nhiên: Khối u ác tính thường KHÔNG GÂY ĐAU. Nếu khối u gây đau, nó thường liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt hoặc các vấn đề lành tính khác.

Lưu ý Vùng Nách và Cổ: Ung thư vú thường di căn đến hạch bạch huyết vùng nách đầu tiên. Nếu bạn sờ thấy hạch (u cục nhỏ) sưng to ở nách hoặc hố cổ, cảm giác cứng, không đau, và không di động, đây là một dấu hiệu cảnh báo cần thăm khám gấp.

2. Sự Thay Đổi Bề Mặt Da Vú (Lõm Đồng Tiền hoặc Sần Vỏ Cam)

Quan sát bằng mắt thường có thể thấy sự thay đổi về kết cấu da, phản ánh sự xâm lấn của khối u vào các cấu trúc nâng đỡ bên dưới:

• Hiện tượng Lõm Đồng Tiền (Dimpling): Da vú bị kéo lõm vào trong, tạo thành vết lún giống lúm đồng tiền. Hiện tượng này xảy ra khi khối u phát triển, kéo và làm co rút các dây chằng Cooper (cấu trúc nâng đỡ vú).
• Da Sần Sùi như Vỏ Cam (Peau d'orange): Da vú sưng, dày lên và trông sần sùi, có nhiều lỗ chân lông to giống như bề mặt vỏ cam. Đây là dấu hiệu nghiêm trọng hơn, xảy ra khi tế bào ung thư làm tắc nghẽn các mạch bạch huyết dưới da.

3. Núm Vú Bị Co Kéo hoặc Thụt Vào Đột Ngột

Nếu núm vú của bạn đột nhiên bị tụt vào trong (inversion), bị dẹt, méo mó so với bên còn lại, hoặc bị co kéo, hãy cảnh giác.

Dấu hiệu đáng lo nhất là khi sự tụt vào này là mới xảy ra (không phải bẩm sinh) và bạn dùng tay kéo nhẹ nhưng núm vú không thể quay trở lại vị trí cũ. Đây có thể là do khối u đang kéo các ống dẫn sữa hoặc mô liên kết phía sau núm vú.

4. Tiết Dịch Núm Vú Bất Thường

Tiết dịch núm vú có thể do nhiều nguyên nhân lành tính, nhưng hãy đặc biệt lưu ý nếu dịch tiết có những đặc điểm sau:

• Màu sắc: Dịch tiết không phải sữa mẹ, đặc biệt là dịch có màu đỏ, nâu (có máu) hoặc trong suốt (dịch trong, không phải sữa).
• Bối cảnh: Dịch chảy ra một cách tự nhiên (không cần nặn bóp) và chỉ xảy ra ở MỘT BÊN VÚ và MỘT LỖ NHỎ trên núm vú.

Đối với phụ nữ lớn tuổi, triệu chứng tiết dịch núm vú một bên, đặc biệt là có màu máu, có thể là dấu hiệu của một loại ung thư vú hiếm gặp và cần được kiểm tra ngay.

5. Đỏ, Viêm, Sưng hoặc Tróc Vảy Kéo Dài

Nếu vùng da vú hoặc núm vú có các triệu chứng giống viêm, chàm, nhiễm trùng (đỏ, nóng, sưng tấy, tróc vảy) nhưng kéo dài và không thuyên giảm sau khi dùng thuốc điều trị thông thường, bạn cần thăm khám gấp.

• Ung thư Vú Dạng Viêm (IBC): Đỏ, nóng, sưng tấy lan rộng toàn bộ vú có thể là dấu hiệu của ung thư vú dạng viêm. Loại này tiến triển nhanh, thường không tạo thành khối u rõ rệt, và cần được chẩn đoán khẩn cấp.
• Bệnh Paget: Vùng da hoặc quầng vú bị đỏ, tróc vảy, bong tróc, loét, giống như bệnh chàm nhưng không lành. Đây có thể là dấu hiệu của Bệnh Paget, một loại ung thư hiếm gặp ảnh hưởng đến núm vú.

6. Thay Đổi Kích Thước Tổng Thể và Cơn Đau Dai Dẳng

Hầu hết phụ nữ đều có hai bên ngực không hoàn toàn cân xứng. Tuy nhiên, sự thay đổi đáng kể, đột ngột về kích thước hoặc hình dạng cần được kiểm tra:

• Sưng tấy/Biến dạng: Một bên vú đột nhiên sưng to lên hoặc bị biến dạng so với hình dạng tròn đều thông thường.
• Đau dai dẳng: Cơn đau nhói chói lọi hoặc tức nặng trong vú kéo dài, không liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, cũng là một cảnh báo cần thăm khám.

III. BÍ QUYẾT TỰ KHÁM VÚ HÀNG THÁNG: KỸ THUẬT CHUẨN XÁC 

Tự khám vú (BSE) là thói quen mà mọi phụ nữ từ 20 tuổi trở lên nên duy trì. Kỹ thuật đúng sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng giữa mô vú bình thường (có thể lổn nhổn, vón cục) và các bất thường mới xuất hiện.

1. Thời Điểm "Vàng" Cho Việc Tự Khám

Để đảm bảo kết quả chính xác nhất, bạn nên khám khi mô vú mềm và ít bị sưng nhất do ảnh hưởng của hormone:

• Nếu còn kinh nguyệt: Hãy tự khám vú hàng tháng vào thời điểm 7 đến 10 ngày sau khi sạch kinh.
• Nếu đã mãn kinh: Chọn một ngày cố định trong tháng (ví dụ: ngày 1 hoặc ngày cuối cùng của tháng) để tạo thói quen.

2. Quy Trình 2 Bước Đơn Giản Tại Nhà

Quá trình tự khám vú chỉ bao gồm hai bước chính: Quan sát và Sờ nắn.

Bước A: Quan Sát (Trước Gương)                   

Đứng trước gương, thực hiện các tư thế sau để tìm kiếm bất kỳ vết lõm, nhăn nheo, sưng, đỏ, hoặc sự thay đổi hình dạng của núm vú:

• Tư thế 1: Đứng thẳng, hai tay xuôi theo thân.
• Tư thế 2: Giơ hai tay lên sau đầu.
• Tư thế 3: Chống hai tay lên hông và hơi ấn mạnh để làm căng cơ ngực.
• Tư thế 4: Cúi người nhẹ về phía trước.

Bước B: Sờ Nắn và Cảm Nhận (Nằm Ngửa hoặc Khi Tắm)

Mục tiêu là sờ nắn thật kỹ lưỡng toàn bộ mô tuyến vú.

Nguyên tắc Sờ Nắn Chuẩn:

• Dụng cụ: Sử dụng mặt lòng của ba ngón tay giữa (trỏ, giữa, áp út) khép lại.
• Kỹ thuật: Day mô tuyến vú thành từng vòng tròn nhỏ, đều khắp vú.
• Áp lực: Cần đủ 3 mức áp lực:

1. Nhẹ: Kiểm tra mô sát bề mặt da.
2. Vừa: Kiểm tra mô ở độ sâu trung bình.
3. Sâu: Ấn mạnh để kiểm tra mô sát lồng ngực (bạn sẽ cảm nhận được xương lồng ngực bên dưới).

Thực hiện chi tiết:

1. Khám khi Tắm (Tối ưu): Da ướt giúp tay lướt dễ dàng, tăng khả năng cảm nhận. Giơ tay bên vú cần khám lên, dùng 3 ngón tay đối diện sờ nắn toàn bộ vú theo hình xoắn ốc hoặc đường thẳng.
2. Khám khi Nằm Ngửa (Chính xác nhất): Nằm ngửa, kê gối dưới vai bên vú cần khám để dàn trải mô vú. Đặt tay cùng bên vú lên sau đầu. Dùng 3 ngón tay đối diện sờ nắn từ xương đòn xuống nếp dưới vú, từ xương ức sang đường nách giữa, đảm bảo không bỏ sót vùng nào.
3. Kiểm tra Phụ: Dùng ngón tay trỏ và giữa day ấn để kiểm tra hạch bạch huyết ở hố nách. Sau đó, bóp nhẹ núm vú bằng ngón cái và ngón trỏ để xem có dịch bất thường chảy ra không.

IV. PHÂN BIỆT RÕ RÀNG: ĐÂU LÀ U LÀNH, ĐÂU LÀ DẤU HIỆU CẦN KHẨN CẤP?

Khám phá ra một khối u là điều đáng sợ, nhưng hãy nhớ rằng, phần lớn các cục u ở vú là lành tính (không phải ung thư). Tuy nhiên, bạn cần phân biệt rõ ràng để tránh lo lắng không cần thiết, đồng thời biết khi nào cần hành động ngay.

1. Những “Khách Qua Đường” Lành Tính Phổ Biến

Nhiều tình trạng lành tính có thể tạo ra khối u hoặc gây thay đổi bề mặt vú, dễ gây nhầm lẫn:

• U Sợi Tuyến (Fibroadenoma): Thường gặp ở phụ nữ trẻ. Khối u rắn, rõ ràng, tròn đều, dễ di chuyển dưới da. Chúng thường gây đau hoặc thấy rõ hơn khi gần đến kỳ kinh nguyệt.
• U Nang Vú (Breast Cysts): Chiếm khoảng 25% các khối u vú. Đây là các túi chứa đầy chất lỏng, cảm giác mềm hoặc căng, thường không làm tăng nguy cơ ung thư.
• Hoại Tử Mỡ (Fat Necrosis): Xảy ra sau chấn thương hoặc phẫu thuật, tạo ra các khối u cứng hoặc mềm. Đôi khi, chúng có thể gây co kéo da làm núm vú thụt vào, khiến việc phân biệt với ung thư trên hình ảnh khó khăn.
• Viêm Vú (Mastitis): Gây sưng, đỏ, đau, nóng. Phổ biến ở phụ nữ cho con bú. Sự nhầm lẫn giữa viêm vú lành tính và Ung thư vú dạng viêm (IBC) là rất dễ xảy ra vì các triệu chứng tương tự.

2. Sự Khác Biệt Giữa Lành Tính và Ác Tính

Mặc dù khối u ác tính thường có xu hướng cứng, không đau và khó di chuyển, không có tiêu chí nào là tuyệt đối. Hãy tham khảo bảng so sánh dưới đây, nhưng luôn nhớ Nguyên tắc Vàng:

NGUYÊN TẮC VÀNG: Bất kỳ khối u mới nào bạn cảm thấy, bất kể nó có vẻ mềm hay cứng, đau hay không, nếu nó không biến mất hoặc mềm đi sau khi sạch kinh, bạn cần phải đi khám bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức. Đừng tự ý loại trừ khả năng ung thư vú dựa trên cảm giác đau hoặc mật độ.

V. TẦM SOÁT UNG THƯ VÚ: BỘ BA PHƯƠNG PHÁP CHUYÊN SÂU

Nếu bạn phát hiện bất thường qua tự khám, hoặc nếu bạn thuộc nhóm cần sàng lọc định kỳ, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu:

1. Siêu âm Tuyến Vú (Ultrasound)

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh, không xâm lấn, không dùng tia bức xạ, và có ưu điểm vượt trội:

• Phân biệt: Giúp phân biệt chính xác khối u rắn (có thể là u ác hoặc u xơ) với u nang chứa dịch lỏng (thường lành tính).
• Phụ nữ trẻ: Khảo sát cực kỳ tốt cho phụ nữ trẻ có mô vú dày đặc, nơi chụp nhũ ảnh thường bị hạn chế do mô tuyến dày che lấp.
• Hỗ trợ: Thường được dùng để hướng dẫn sinh thiết chính xác.

2. Chụp Nhũ ảnh (Mammography - X-quang Tuyến Vú)

Đây là phương pháp sàng lọc ung thư vú phổ biến nhất và là tiêu chuẩn vàng, đặc biệt cho phụ nữ trung niên:

• Lợi ích: Giúp phát hiện sớm các dấu hiệu ung thư như vi vôi hóa (những nốt vôi hóa rất nhỏ, khó sờ thấy) hoặc khối u ngay cả trước khi chúng có triệu chứng rõ ràng.
• Phối hợp: Chụp nhũ ảnh kỹ thuật số kết hợp với siêu âm vú được khuyến nghị để tăng độ rõ ràng và độ chính xác trong việc phát hiện ung thư vú giai đoạn đầu.

3. Sinh Thiết Vú (Biopsy) - Kết Luận Cuối Cùng

Nếu chẩn đoán hình ảnh phát hiện một tổn thương nghi ngờ ác tính, sinh thiết là bước bắt buộc. Bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ để phân tích tế bào dưới kính hiển vi, từ đó xác định chính xác tế bào là lành tính hay ác tính và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

VI. KẾ HOẠCH BẢO VỆ TUYẾN VÚ THEO ĐỘ TUỔI

Tự khám vú là tốt, nhưng bạn cần tuân thủ lịch sàng lọc chuyên môn theo khuyến nghị của bác sĩ.

• Bắt đầu Đánh giá Nguy Cơ: Hiệp hội Bác sĩ phẫu thuật vú Mỹ (ASBrS) khuyến nghị tất cả phụ nữ nên được khám và đánh giá nguy cơ ung thư vú bắt đầu từ tuổi 25.

Nhóm Nguy Cơ Trung Bình:

• Tự Khám Vú: Bắt đầu từ tuổi 20, duy trì hàng tháng.
• Chụp Nhũ ảnh: Phụ nữ từ 40 tuổi trở lên nên chụp nhũ ảnh sàng lọc hàng năm. Phụ nữ từ 50 đến 74 tuổi không có tiền sử gia đình có thể cân nhắc chụp hai năm một lần.

Nhóm Nguy Cơ Cao (Tiền sử gia đình/Đột biến gen):

• Tầm soát Sớm: Nên bắt đầu tầm soát sớm hơn, có thể từ 25-30 tuổi.
• Phương pháp: Cần kết hợp chặt chẽ Chụp Nhũ ảnh, Siêu âm và có thể là Chụp MRI vú hàng năm theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Lời nhắn nhủ cuối cùng:

Sức khỏe của bạn là ưu tiên hàng đầu. Việc phát hiện sớm mang ý nghĩa sinh tử, không chỉ giúp tăng tỷ lệ sống sót mà còn giúp điều trị ít xâm lấn hơn, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ngay khi phát hiện một trong 6 dấu hiệu bất thường kể trên, đừng chần chừ hay tự loại trừ, hãy hành động ngay: ĐẶT LỊCH HẸN VỚI BÁC SĨ CHUYÊN KHOA để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Hãy biến thói quen tự kiểm tra vú hàng tháng thành hành động yêu thương và bảo vệ bản thân một cách khoa học nhất!

Tác giả Dược Sĩ Mai Thị Hai